De media besteedde er veel aandacht aan. Net als dat de populistisch ingestelde politici dat deden. In de gemeente Wijdemeren moest een vrouw zo’n €7000 aan onterecht ontvangen bijstandsuitkering terugbetalen. Niet dat dit nieuw was, want de kwestie had al gediend bij de rechtbank en deze had in oktober 2019 de gemeente al in het gelijk gesteld. Maar ja, de Belastingdienst was hierbij betrokken en deze dienst stond al in de schijnwerpers vanwege de Kindertoeslagenaffaire. Maar was deze ophef nu wel nodig?
–
Het AD schreef op haar website er het volgende over: In de Tweede Kamer en daarbuiten is met verbijstering gereageerd op een conflict rond een vrouw met een bijstandsuitkering uit de gemeente Wijdemeren (Noord-Holland). Ze moet ruim 7000 euro terugbetalen omdat haar moeder af en toe boodschappen voor haar deed. De vrouw schond volgens de gemeente de inlichtingenplicht door dit niet te melden waardoor de waarde van de boodschappen in mindering werd gebracht op de bijstandsnorm. De wethouder Sociaal Domein spreekt van een landelijk probleem en wil dit geval opnieuw bekijken.
De vrouw was het niet eens met de terugvordering en stapte in oktober 2019 naar de rechter, maar die verklaarde haar beroep ongegrond. De uitspraak, deze maand gepubliceerd op rechtspraak.nl, leidt tot grote verontwaardiging, ook in de Tweede Kamer. ‘Dit is zo verdrietig. toeslagenaffaire all over again‘, twittert Kamerlid Femke Merel van Kooten. PVV-leider Geert Wilders stelt dat Nederland ‘ziek’ is. ‘Als een moeder niet meer af en toe boodschappen mag doen voor een dochter in de bijstand, dan leven we in een asociale dictatuur!’.
Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) diende gisteravond naar aanleiding van berichtgeving in de media Kamervragen in, liet hij aan deze site weten. Van Dijk pleit voor een humaner beleid en stelt dat de huidige aanpak ‘compleet is doorgeschoten’.
De anonieme vrouw kreeg sinds eind 2015 een bijstandsuitkering, omdat ze moeite heeft om rond te komen, onder andere door haar hoge vaste lasten. Om haar te ondersteunen deed haar moeder één keer in de week boodschappen voor hen allebei. ‘Ik krijg aardig wat boodschappen van mijn moeder per week: twee broden, drie zakken sla, een doos met acht stukjes vlees, twee dozen eieren, wc-papier, koffie. Dat is omdat ik haar altijd help met van alles’, valt te lezen in het vonnis. ‘Mijn moeder doet al 46 jaar de boodschappen voor mij. Ze gaat één keer per week naar de Lidl, dan is zij ongeveer 50 euro kwijt. Ik geef zelf nauwelijks geld uit aan boodschappen. Ik denk maximaal 10 euro per week. Ik ben bijna mijn hele uitkering kwijt aan vaste lasten’.
De gemeente ontdekte dat de vrouw de boodschappen cadeau kreeg door een signaal van het Inlichtingenbureau. Dat bureau van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onderzoekt of mensen met een uitkering daar wel wettelijk recht op hebben. Uit een verklaring van de vrouw blijkt dat ze bezoek kreeg van een afgevaardigde van het bureau. ,,U zegt dat het u verbaasde dat u tijdens het huisbezoek voornamelijk middelen van de Albert Heijn heeft aangetroffen. U vraagt mij te vertellen hoe dit zit. Mijn moeder gaat eerst naar de Lidl en daarna gaat zij naar de Albert Heijn”, verklaarde de vrouw.
Of de boodschappen nu van de Albert Heijn of van de Lidl afkomstig zijn: de vrouw had het moeten melden, vindt de gemeente. Door dat niet te doen, schond ze de zogeheten inlichtingenplicht. De rechter is het daarmee eens. De wekelijkse verstrekking van boodschappen door haar moeder levert de vrouw een op geld waardeerbaar voordeel op dat voor de hoogte van de uitkering van belang kan zijn, klinkt het.
De gemeente berekende op basis van de zogeheten Nibudnorm voor dagelijkse boodschappen, dat de vrouw over bijna drie jaar 7039,65 euro moet terugbetalen. Zij was het hier niet mee eens en ging in beroep, maar tevergeefs. Volgens de rechter zijn de verklaringen die de vrouw heeft afgelegd ‘onjuist en onvolledig’. ‘Zij stelt dat zij de verklaringen wellicht heeft ondertekend, maar dat zij dit heeft gedaan zonder te lezen en zonder hiermee akkoord te zijn vanwege een gevoel van druk en intimidatie’, staat in het vonnis. ‘De rechtbank is van oordeel dat deze handelwijze in strijd is met de goede procesorde’.
De vrouw ontkent dat zij de inlichtingenplicht heeft geschonden. Dat zij enkele keren boodschappen heeft ontvangen van haar moeder, betekent niet dat zij niet bijstandbehoevend is. Maar de rechter stelt dat de waarde van de ontvangen boodschappen wel degelijk op de bijstandsnorm in mindering moet worden gebracht. Dringende redenen om van terugvordering af te zien ziet de rechter niet. ,,Het moet dan gaan om incidentele gevallen, waarin iets bijzonders en uitzonderlijks aan de hand is en waarin een individuele afweging van alle relevante omstandigheden plaatsvindt. In wat eiseres heeft aangevoerd liggen geen dringende redenen besloten als hiervoor bedoeld.”
Het moeten terugbetalen van bijstand na het ontvangen van giften is volgens wethouder Rosalie van Rijn (Sociaal Domein) van de gemeente Wijdemeren een landelijk probleem. ,,Er zijn honderden vergelijkbare gevallen in Nederland.” Ze hoopt dat door de regering en de Tweede Kamer van de gelegenheid gebruik wordt gemaakt om de regels te herzien. ,,Het is mooi dat er nu Kamervragen worden gesteld en dat er aandacht voor is. Gemeenten en inwoners lopen hier al langer tegenaan.”
Gemeenten zijn verplicht om geld terug te vorderen als mensen in de bijstand structurele giften krijgen of geld ontvangen voor werk. ,,De rechter heeft ook gezegd dat we naar de wet hebben gehandeld, maar niet alles wat rechtmatig is, is rechtvaardig”, aldus de wethouder. Ze heeft toegezegd dit individuele geval opnieuw te bekijken.
–
Voor alle uitkering-trekkers is het goed om te weten dat er regels zijn verbonden aan het ontvangen van een uitkering. En dat begint al met het begrip dat wordt gehanteerd: uitkering. Een uitkering is fundamenteel iets anders dan een toeslag of een subsidie, zoals dat het geval is bij de kinderopvang, het pgb of bijvoorbeeld de huursubsidie. In deze casus is er sprake van een bijstandsuitkering. Niets meer, maar zeker ook niets minder.
De Rijksoverheid schrijft hierover het volgende op haar website:
• Regels voor bijstand
De bijstand is ‘het vangnet’ van de sociale zekerheid. Heeft u niet genoeg inkomen of vermogen om in uw levensonderhoud te voorzien? En heeft u geen recht op een andere uitkering of voorziening? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor algemene of bijzondere bijstand.
De bijstand vult uw inkomen aan tot de bijstandsnorm die voor u geldt. De gemeente beoordeelt het recht op bijstand en de hoogte van de uitkering. Als dat nodig is kan de gemeente u ook ondersteunen bij het vinden van een baan. Bij een bijstandsuitkering hoort namelijk een arbeidsplicht.
(…)
• Voorwaarden bijstand
U heeft recht op algemene bijstand als u voldoet aan de volgende voorwaarden:
- u bent Nederlander of u woont rechtmatig in Nederland;
- u bent 18 jaar of ouder;
- u heeft niet genoeg inkomen of eigen vermogen om in uw levensonderhoud te voorzien;
- u kunt geen beroep doen op een andere voorziening of uitkering, waarmee u in uw levensonderhoud kunt voorzien;
- u zit niet in de gevangenis of een huis van bewaring.
(…)
-> Rechten bij een bijstandsuitkering
Als bijstandsgerechtigde kunt u financiële hulp krijgen van uw gemeente. Als bijstandsgerechtigde heeft u recht op een aanvulling van uw inkomen. Hiermee stijgt uw inkomen tot aan de bijstandsnorm die voor u geldt. Daarnaast kan de gemeente hulp bieden in de zoektocht naar een baan.
-> Verplichtingen bij een bijstandsuitkering
Als bijstandsgerechtigde moet u voldoen aan een aantal verplichtingen.
- Arbeidsplicht bij bijstandsuitkering
- Re-integratieplicht in de bijstand
- Tegenprestatie in de bijstand
- Medewerkingsplicht in de bijstand
- Identificatieplicht in de bijstand
- Inlichtingenplicht in de bijstand
- Correct gedragen bij de gemeente in de bijstand
- Taaleis bijstandsgerechtigden in de bijstand
- Bijstand en vakantie
(En om het vet gedrukte punt gaat het in deze casus, red.)
U moet uw gemeente alle informatie geven over uw situatie. Zo kan de gemeente bepalen waar u recht op heeft. Verandert er iets in uw situatie? Dan moet u dit direct laten weten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:
- u gaat werken en ontvangt inkomsten;
- u ontvangt vermogen;
- u wilt een studie volgen;
- u wilt vrijwilligerswerk doen;
- u gaat verhuizen;
- uw leefsituatie verandert (samenwonen, een scheiding, in- of uit verhuizende kinderen);
- u wilt met vakantie.
Geeft u niet alle veranderingen door en krijgt u hierdoor ten onrechte teveel geld? Dan moet u dit terugbetalen en daarnaast kunt u een boete krijgen.
–
Iedereen die een uitkering aanvraagt, ontvangt ook informatie over de rechten en plichten. Dus ook de mevrouw die in deze casus centraal staat en waar iedereen zich druk om schijnt te maken. Het structureel ontvangen van goederen, ook wanneer het om voedsel gaat, is een vorm van financiering en dit dient meteen te worden gemeld. De gemeente brengt dit vervolgens in mindering op de uitkering, zoals dat in de wet- en regelgeving is bepaald.
Nu kunnen we, vanwege de heisa om deze casus, de wet- en regelgeving gaan aanpassen, maar is dat niet de kat op het spek binden. Het zou veel meer van toepassing zijn wanneer er gekeken gaat worden naar (verborgen) vermogen. En er zou gekeken kunnen worden naar de hoogte van de vaste lasten. Waardoor worden die veroorzaakt en kunnen deze omlaag? Hoe vervelend het ook is, als bijstandtrekkers zich de luxe kunnen permitteren van deze hoge lasten, dan zouden zij geen aanspraak mogen kunnen maken op een bijstandsuitkering. Dat klinkt hard, maar de bijstandsuitkering is niet bedoeld om luxe in stand te houden, maar om de gerechtigde te voorzien in de essentiële basisbehoeften. Om enkele voorbeelden te geven van niet-essentiële basisbehoeften: de mobiele telefoon, alcoholische producten, diervoeder en tabakswaar. Deze noem ik omdat de kosten hiervan behoorlijk kunnen oplopen. Ik snap heus wel dat het niet hebben van een mobieltje in de huidige tijd bijna onmenselijk is. Maar dat kan worden opgevangen door dit op te nemen in de WMO (geen smartfoon of een met een zeer uitgebreid abonnement). Het vrijkomen van geld voor boodschappen uit het laten staan van alcoholische producten en tabak kan significant groot worden.
Nogmaals, het klinkt hard, maar de voorzieningen als in deze casus, zijn niet bedoeld om een luxe levensstijl in stand te houden. Ze zijn bedoeld om te voorzien in de middelen die essentieel noodzakelijk zijn om te kunnen bestaan. Hoe krap het budget ook mag zijn.
De gemeente Wijdemeren neemt deze mevrouw haar bijstandsuitkering ook niet af. De gemeente vordert alleen, met terugwerkende kracht, het teveel uitgekeerde bedrag terug. Daarnaast heeft de gemeente de mogelijkheid om ook alle uitgekeerde bijstand terug te vorderen en nog eens een boete op te leggen. Daarvan is (nog) geen sprake in deze casus.
–
• Toch is er een uitweg
Een gift of een schenking dient te worden gemeld bij de uitkerende instantie, de gemeente. Het is echter legaal om een persoonlijke lening af te sluiten. Mensen met een bijstandsuitkering kunnen bij iemand een aflossingsvrije renteloze lening voor onbepaalde tijd afsluiten. Zo had de moeder in de casus haar een dergelijke lening kunnen verstrekken en daarvan de hoge vaste lasten kunnen voldoen, waardoor er bij de dochter financiële middelen vrij kwamen voor de boodschappen.
Let op: ook deze onderhandse lening dient men op schrift te stellen.
–
• AANVULLEND (d.d. 30 december 2020)
Op 29 december las ik in de sociale media verschillende artikelen over vergelijkbare kwesties. Zo las ik dat er een vordering was geweest, omdat de ex-partner, en vader van de kinderen, de kinderen zakgeld had gegeven. Deze vordering is onrechtmatig, omdat het verstrekken van zakgeld aan de kinderen, net als de bijdrage in het levensonderhoud en de opvoeding (kinderalimentatie) niet aan de moeder toekomt en niet wordt meegerekend in het vermogen van de moeder. Om die reden wordt daarover ook geen inkomstenbelasting gerekend.
Het trieste is wel dat veel gemeenten (en daarmee de Belastingdienst) de kinderalimentatie inhouden, of dit proberen in te houden, op de bijstandsuitkering en dat mag niet. Ik heb diverse moeders hierin bijgestaan, zodat de gemeente dit niet meer deed en het ingehouden bedrag storneerden.
–
Weet dus wat u staat te wachten wanneer u in de bijstand terecht komt. Een bijstandsuitkering is geen cadeautje. U dient zich te realiseren dat u naast de rechten, ook plichten hebt en dat er sancties volgen wanneer u zich niet aan die plichten houdt. En dat deze hard worden gehanteerd is niet in de laatste plaats te danken aan hen die misbruik maken van het sociale stelsel waartoe deze wet- en regelgeving behoort. Helaas weten ook veel medewerkers bij de gemeenten en de Belastingdienst ook niet hoe het zit met deze wet- en regelgeving en gaat het daardoor zo vaak fout.
In dit blog staan de wantoestanden met betrekking tot de bijstandsuitkering centraal, maar deze komen ook veel voor bij het UWV. En dan gaat het om vorderingen op de werkloosheidsuitkering. Een voorbeeld daarvan kunt u lezen in dit blog uit 2016: https://concies.wordpress.com/2016/04/14/incassopraktijken-overheid-laakbaar/.
–
Copyright©oncies 2020
Concies’ Blogs is een produktie onder redactie van CONCIES mediation | relatiebemiddeling.
Hulp nodig? Kijk op http://www.concies.nl of ik iets voor u kan betekenen. Ik kom naar u toe, waar u ook woont in Nederland.
N.B. In de tekst heb ik niet alles overgenomen uit de tekst van de Rijksoverheid. U kunt meer informatie vinden op: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bijstand/vraag-en-antwoord/wanneer-heb-ik-recht-op-bijstand
